نقش اطلاعات (دیتا) در اعتبارسنجی

مقدمه و معرفی:

دیجیتالی شدن و ردپاهای دیجیتالی به جا مانده توسط مصرف‌کنندگان و مشاغل، باعث ایجاد و رشد سریع منابع داده‌ها برای فرآیند اعتبارسنجی و گسترش بینشی ورای استفاده از داده‌های سنتی شده است. در دنیای امروز، اطلاعات (دیتا) به یک منبع حیاتی برای سازمان‌ها، نهادها و دولت‌ها تبدیل شده‌اند. پیش‌بینی می‌شود که امکان استفاده از داده‌های جایگزین می‌تواند شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اعتباری را در ارائه خدمات بیشتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر در اقتصادهای توسعه یافته و یا در حال توسعه یاری نماید. کاربرد دیگر استفاده از اطلاعات، انتقال مصرف‌کنندگان و مشاغل از بخش غیررسمی و سنتی به بخش رسمی است.

صرف نظر از مزایای استفاده از داده‌های بیشتر برای اعتبارسنجی، افزایش حجم داده‌ها چالش‌های متعددی همچون دسترسی به داده‌های باکیفیت، حملات سایبری، نقض حمایت از اطلاعات مشتریان و … را در پی دارد.   

نقش اطلاعات (دیتا) در اعتبارسنجی:

از زمان تأسیس شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اعتباری، اطلاعات (دیتا) نقشی محوری در ارزیابی ریسک اعتباری داشته‌اند. شرکت‌های فعال در حوزه اعتباری، توانایی بالقوه وام‌گیرندگان را براساس متدهای اعتبارسنجی و یا رتبه‌بندی اعتباری ارزیابی می‌کنند و در این میان، داده‌ها نقش بسیار مهمی در توسعه، نظارت و بکارگیری مدل‌های اعتبارسنجی دارند. در نتیجه دیجیتالی شدن، اطلاعات بیشتری در دسترس قرار می‌گیرد که به شرکت‌های اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اجازه می‌دهد تا مدل‌های مورد استفاده خود را به صورت عمیق‌تر و با قدرت پیش‌بینی‌کنندگی بیشتری توسعه دهند و خدمات خود را به شکلی مقرون‌ به ‌صرفه‌ در اختیار جوامع محروم‌ قرار دهند.

اشکال و انواع اطلاعات (دیتا) مورد استفاده در اعتبارسنجی:

داده‌های مورد استفاده در فرآیند اعتبارسنجی، متنوع بوده و از منابع مختلفی حاصل می‌شوند. برای اعتبارسنجی، به طور سنتی، از داده‌های اعتباری افراد از جمله اطلاعات تسهیلات دریافتی در گذشته، نوع وام، سررسید وام، ضمانت و ارزش وثیقه، عملکرد تاریخی پرداخت‌ها همچون پرداخت‌های معوق، بدهی‌های جاری، طول تاریخ اعتبار و اعتبار جدید، استفاده می‌شود. از این اطلاعات (دیتا) به عنوان شاخص‌های توانایی و تمایل به بازپرداخت بدهی در فرآیند اعتبارسنجی استفاده می‌شود. بین داده‌های اعتبارسنجی از لحاظ اینکه از منابع جایگزین و یا منابع سنتی استخراج شده باشند، تفاوت وجود دارد. همچنین داده‌ها به لحاظ ساختاریافتگی، غیرساختاری و یا نیمه ساختاریافته، با یکدیگر متفاوت هستند.

منابع داده جایگزین ممکن است شامل داده‌های معاملاتی در زمان واقعی، داده‌های تلفن همراه، رسانه‌های اجتماعی و سایر برنامه‌های کاربردی باشد. علاوه بر این، داده‌های روان‌سنجی، بیومتریک، وب‌گردی، فیلدهای خبری، رتبه‌بندی‌های آنلاین و وبلاگ‌ها، داده‌های دارایی و حتی داده‌های مربوط به حمل و نقل، می‌توانند به عنوان منابع داده جایگزین شناسایی شوند.

داده‌های ساختاریافته معمولاً در پایگاه‌های داده‌ای سنتی ذخیره می‌شوند. به عنوان مثال، یک پایگاه داده ساختاریافته ممکن است تمام معاملات انجام شده توسط یک شرکت در یک روز مشخص را ثبت کند. در مقابل، داده‌های غیرساختاری دارای تعاریف از پیش تعیین شده نیستند و به عنوان مثال تصاویر، داده‌های شبکه‌های اجتماعی، ویدئو و صدا می‌تواند به عنوان داده‌های غیرساختاری تلقی شود. از طرفی، داده‌های نیمه ساختاریافته با فرم داده‌های ساختاری مطابقت ندارند ولیکن دارای برچسب یا نشانگر هستند. استفاده قانونی از داده‌های غیرساختاری پتانسیل بالقوه‌ای را برای تجزیه و تحلیل بیشتر و بهتر فراهم می‌کند اما سودمندی، عینیت و کیفیت داده‌های غیرساختاری برای بهبود روش‌های اعتبارسنجی هنوز به صورت قطعی اثبات نشده است.

سیستم‌های مدرن اعتبارسنجی می‌توانند اطلاعات (دیتا) را از طیف گسترده‌ای از منابع داده در قالب‌های ساختاریافته، غیرساختاری و یا نیمه ساختاریافته استخراج نمایند. منابع جدید داده‌ها که گاهی اوقات مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از الگوی هزینه‌کرد افراد، اطلاعات تلفن همراه، داده‌های موقعیت جغرافیایی، اطلاعات پرداخت‌ها مانند صورتحساب تأسیسات و در برخی موارد داده‌های رسانه‌های اجتماعی.

جدول زیر توضیحات مختصری درخصوص انواع اطلاعات (دیتا) مورد استفاده در اعتبارسنجی را ارائه می‌دهد.

در ادامه به بیان توضیح مختصری درخصوص انواع منابع اطلاعاتی پرداخته می‌شود:

الف) داده‌های معاملات خرد:

داده‌های معاملاتی تصویری از ماهیت و رفتار عملیاتی افراد است. برای مصرف‌کنندگان و مشاغل، داده‌های معاملات خرد می‌تواند شامل بررسی رفتار استفاده از یک حساب معاملاتی باشد (به عنوان مثال: اطلاعات مربوط به معاملات کارت اعتباری). انواع دیگر داده‌های معاملاتی عبارتند از داده‌های تجارت الکترونیکی در زمان واقعی و داده‌های استخراج شده از سیستم‌های حسابداری. برای مشاغل با مقیاس کوچک و متوسط، هرچقدر داده‌های معاملاتی خرد بیشتر باشد، اعتبارسنجی با دقت و ضریب اطمینان بیشتری انجام خواهد شد.

ب) اطلاعات (دیتا) تلفن همراه:

افزایش قابل ملاحظه استفاده از تلفن‌های هوشمند، باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از اطلاعات ساختاریافته و غیرساختاری شده است که می‌تواند در اعتبارسنجی و برای ارزیابی الگوهای رفتاری افراد مورد استفاده قرار بگیرد. برنامه‌های موجود در تلفن همراه می‌توانند اطلاعات مختلفی را ثبت کنند مانند اطلاعات مربوط به حمل و نقل افراد، موقعیت جغرافیایی و داده‌های معاملاتی.

پ) اطلاعات (دیتا) شبکه‌های اجتماعی:  

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که تعداد پست‌های بارگذاری شده در شبکه‌های اجتماعی و توالی آنها، می‌تواند درک بهتری از سبک زندگی افراد، نحوه هزینه‌کرد و همچنین توانایی و تمایل آنها به پرداخت بدهی را ارائه دهد.

ت) اطلاعات (دیتا) رفتاری:

اطلاعات رفتاری اعمال و رفتار انسان را ردیابی می‌کنند (نوعی روان‌سنجی) و فراتر از داده‌های رسانه‌های اجتماعی هستند. اطلاعات رفتاری تجزیه و تحلیل گسترده‌تری را درخصوص یک فرد به ویژه در حالتی که هیچ‌گونه رفتار اعتباری ندارد، در اختیار قرار می‌دهد.

ث) اطلاعات (دیتا) صورتحساب تأسیسات:

یک منبع اطلاعاتی دیگر که برای اعتبارسنجی مورد استفاده قرار می‌گیرد، سابقه پرداخت قبوض تأسیساتی مانند آب و برق از سوی مشتری است. چنین برداشتی از این منبع اطلاعاتی بر این فرض استوار است که تاریخچه رفتار افراد در پرداخت چنین قبوضی می‌تواند نمایانگر یا شاخصی از چگونگی بازپرداخت بدهی‌ها در آینده باشد.

مدیریت اطلاعات (دیتا):

اطلاعات (دیتا) ممکن است از طریق سیستم‌ها و یا تعاملات بین انسان و سیستم برای پیشبرد اهداف عملیاتی تولید شوند. نوآوری در فناوری کامپیوتر و تقاضا برای انواع داده‌ها، موجب توسعه مستمر انواع راه‌های جمع‌آوری، ذخیره، تجزیه و تحلیل و توزیع داده‌ها شده است. وقتی داده‌ها پالایش و دستخوش تغییرات شده و با سایر منابع داده‌ای ترکیب و به صورت تاریخی نگهداری می‌شوند، ابزار بسیار قدرتمندی برای امکان تجزیه و تحلیل محسوب خواهند شد. پیشرفت در پردازش داده‌ها و تکنولوژی‌های محاسباتی منجر به کاهش شدید هزینه‌های ذخیره‌سازی و پردازش شده است و همچنین امکان استفاده از ابزارهای کارآمدتر برای جمع‌آوری، مدیریت و تجزیه و تحلیل مجموعه‌های بسیار بزرگ داده را فراهم آورده است.

اگرچه داده‌های جدید به دلایل مختلف تولید می‌شوند، اما نحوه تولید و نگهداری آنها به لحاظ پیامدهای مهم اخلاقی و قانونی‌ که در پی دارند بسیار حائز اهمیت است. افزایش روزافزون داده‌ها فرصت‌هایی را برای اشخاص ثالث به منظور ارائه خدمات مدیرت داده مانند جمع‌آوری، پالایش و ترکیب داده‌ها، ایجاد می‌کند که درخصوص عملکرد چنین اشخاص حقیقی و یا حقوقی نیز رعایت اصول و قوانین نظارتی الزامی است.