ضمانت‌نامه بانکی چیست؟
معرفی اجمالی
ضمانت‌نامه نوعی پشتوانه مالی است که توسط یک موسسه وام‌دهنده که غالباً بانک یا موسسه مالی است، ارائه می‌شود و به این معنی است که وام‌دهنده تضمین می‌کند بدهی‌های یک بدهکار (حقیقی و یا حقوقی) در موعد مقرر برآورده می‌شود. به عبارت دیگر، اگر بدهکار نتواند بدهی را تسویه کند، بانک و یا موسسه مالی ضمانت‌کننده آن را پوشش می‌دهد. ضمانت‌نامه بانکی به مشتری (یا بدهکار) این امکان را می‌دهد که به پشتوانه منابع مالی بانک، تسهیلات دریافت کرده و کالاها و یا تجهیزات مورد نیاز خود را خریداری کند. ضمانت‌نامه غالباً برای معاملات بین‌المللی و فرامرزی از سوی طرفین معامله مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که ضمانت‌نامه‌ها ریسک بیشتری را برای وام‌دهنده به دنبال دارد، بنابراین وام‌هایی با چنین ضمانتی با هزینه یا نرخ بهره بیشتری همراه خواهد بود.
به طور کلی، ضمانت‌نامه‌های بانکی دارای قیمت رقابتی بوده و معمولاً برای مدت طولانی معتبر هستند. علاوه بر این، ضمانت‌نامه‌های بانکی تقریباً در همه کشورها پذیرفته شده است؛ از این رو، برای معاملات جهانی در کشورهای مختلف خارجی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
هر قرارداد ضمانت‌نامه بانکی دارای 3 طرف است که عبارتند از:
- متقاضی: شخص حقیقی و یا حقوقی که از بانک، ضمانت‌نامه بانکی درخواست می‌کند.
- ذینفع: شخصی که ضمانت‌نامه بانکی را دریافت می‌کند.
- بانک یا موسسه مالی: طرفی که موافقت می‌کند در صورت عدم بازپرداخت وام از سوی بدهکار، پرداخت را تضمین کرده و بپردازد.
اهمیت رتبه‌بندی اعتباری و اعتبارسنجی در ارائه ضمانت‌نامه‌های بانکی
بانک‌ها و سایر موسسات مالی و اعتباری، به واسطه نوع فعالیت خود (واسطه‌گری مالی) همواره در معرض انواع ریسک‌ها قرار دارند که مهم‌ترین آنها ریسک اعتباری است. ارائه تسهیلات خرد و کلان و همچنین صدور انواع ضمانت‌نامه‌های بانکی به اشخاص حقیقی و حقوقی، ریسک اعتباری برای نهاد مالی به همراه دارند که به منظور حفظ سلامت مالی نهاد مالی موردنظر باید به طور مستمر کنترل و پایش شده و حتی با اتخاذ تدابیری از وقوع آن جلوگیری به عمل آید. علاوه بر مدیریت ریسک اعتباری، به جهت وجود محدودیت در تخصیص منابع بانکی و نیز با توجه به رقابتی شدن صنعت بانکداری و به طور کلی حوزه مالی، بسیاری از بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری به دنبال راهکارهایی برای یافتن بهترین و سودآورترین مشتریان برای خود می‌باشند و نسبت به نکول تسهیلات و سایر خدمات مالی ارائه شده به مشتریان خود، حساسیت دارند زیرا در کنار افزایش ریسک اعتباری، مخاطرات دیگری از جمله کاهش حاشیه سود بانکی و عقب ماندن از سایر رقبا را به همراه دارد.
از جمله ابزارهایی که در حال حاضر برای مدیریت ریسک اعتباری و نیز شناسایی مشتریان با عملکرد مالی و اعتباری مناسب در بانک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و حائز اهمیت است، اعتبارسنجی اشخاص حقیقی و رتبه‌بندی اعتباری اشخاص حقوقی است که نقش بسزایی در کاهش ریسک دارند. لذا، بانک‌ها و موسسات مالی برای ارائه تسهیلات و نیز انواع ضمانت‌نامه‌ها، به اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اعتباری که موجب طبقه‌بندی مشتریان و نیز تفکیک متقاضیان خوش‌حساب و بدحساب از یکدیگر می‌شود توجه ویژه دارند. به عبارتی استفاده از مدل مناسب اعتبارسنجی و رتبه‌بندی اعتباری برای پیش‌بینی وضعیت اعتباری مشتریان، برای بانک‌ها و سایر نهادهای مالی نوعی مزیت رقابتی محسوب می‌شود که موجب ارائه خدمات با دقت بیشتر، هزینه و ریسک کمتر خواهد شد.
انواع مختلف ضمانت‌نامه‌های بانکی
طبقه‌بندی‌های مختلفی برای ضمانت‌نامه عنوان شده است که در یکی از آنها، ضمانت‌نامه بانکی در دو گروه ضمانت‌نامه مستقیم و غیرمستقیم قرار می‌گیرند. بانک‌ها معمولاً از ضمانت‌نامه‌های مستقیم در تجارت خارجی (واردات) یا داخلی استفاده می‌کنند که مستقیماً برای ذینفع صادر می‌شود. ضمانت‌های مستقیم زمانی اعمال می‌شوند که تضمین بانک متکی به وجود، اعتبار و قابلیت اجرای تعهد اصلی نباشد. افراد معمولاً ضمانت‌های مستقیم را به این دلیل که به راحتی با سیستم‌ها و رویه‌های حقوقی خارجی سازگار می‌شوند و الزامات تغییر آنچنانی ندارند، برای معاملات و کسب و کارهای خود انتخاب می‌کنند.
ضمانت‌نامه‌های غیرمستقیم اغلب در صادرات کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد، به ویژه زمانی که سازمان‌های دولتی یا نهادهای عمومی ذینفع ضمانت‌نامه باشند. بسیاری از کشورها، بانک‌ها و ضامن‌های خارجی را به دلیل مسائل قانونی یا سایر الزامات نمی‌پذیرند. با ضمانت غیرمستقیم، شخص از بانک دوم که معمولاً یک بانک خارجی با دفتر مرکزی در کشور محل اقامت ذینفع است، استفاده می‌کند.
در تعریفی دیگر، دو نوع ضمانت نامه بانکی کلیدی وجود دارد: ضمانت‌نامه مالی بانکی و ضمانت‌نامه عملکردی. ضمانت‌های مالی بانکی برای بدهی‌های بدهکاران هستند، در حالی که ضمانت‌های مبتنی بر عملکرد برای تعهدات مندرج در یک قرارداد، مانند وظایف خاص است. در ادامه به تعدادی از ضمانت‌نامه‌های مالی و عملکردی اشاره می‌شود:
– ضمانت پرداخت: به فروشنده اطمینان می‌دهد که قیمت خرید در تاریخ معینی پرداخت خواهد شد.
– ضمانت پیش‌پرداخت: در این نوع ضمانت، پیش‌پرداخت به فروشنده پرداخت می‌شود. این تضمین وجود دارد که اگر فروشنده نتواند خدمات یا محصول را به طور دقیق یا سریع تحویل دهد، خریدار وجه پرداختی خود را مطابق ضمانت‌نامه‌ای که در اختیار دارد دریافت خواهد کرد.
– ضمانت اوراق مناقصه: تحت این نوع ضمانت، یک روند مناقصه عرضه وجود خواهد داشت. طبق مناقصه، پیمانکار موظف است براساس نظر مالک یک پروژه زیربنایی یا صنعتی یا هر نوع عملیات موردنظر وی را به انجام برساند. پیمانکار پروژه تضمین خواهد کرد که بهترین پیشنهاددهنده، توانایی و اختیار اجرای پروژه را بر اساس ترجیحات خود خواهد داشت. ضمانت‌نامه مناقصه به عنوان مدرک تضمینی به صاحب پروژه داده می‌شود و به این معنی است که پروژه باید طبق قرارداد مناقصه طراحی و اجرا شود.
– ضمانت اجاره: به عنوان وثیقه برای پرداخت قرارداد اجاره عمل می‌کند.
– دستور پرداخت تأیید شده: تعهد غیرقابل برگشت است که در آن بانک مبلغ مشخصی را در تاریخ معینی از طرف مشتری به ذینفع می‌پردازد.
– ضمانت حسن انجام کار (عملکرد/اجرا): این نوع از ضمانت‌نامه در قراردادهای خرید کالا و مشاوره ارائه می‌شود که طبق آن، فروشندگان و مشاورین موظف هستند در زمان انعقاد قرارداد برای حسن انجام تعهدات موضوع قرارداد، یک فقره ضمانت‌نامه به خریدار یا کارفرما ارائه نمایند.
تفاوت ضمانت‌نامه بانکی و اعتبار اسنادی
بسیاری از افراد مفاهیم ضمانت‌نامه بانکی و اعتبار اسنادی را یکسان درنظر می‌گیرند؛ در صورتی که چنین نیست و تفاوت عمده‌ای با یکدیگر دارند که در ادامه عنوان می‌شود:
همان‌طور که پیشتر گفته شد، ضمانت‌نامه بانکی به ابزار تجاری یا مالی اطلاق می‌شود که توسط بانک ارائه می‌شود و در آن بانک به ذینفع اطمینان یا تضمین می‌دهد که در صورت عدم انجام تعهدات مشتری واقعی، پرداخت را به ذینفع انجام خواهد داد.
از سوی دیگر، اعتبار اسنادی به قول یا تعهدی کتبی از سوی بانک یا هر مؤسسه مالی یا شرکت مالی دیگری به فروشنده خاصی گفته می‌شود مبنی بر اینکه در صورتی که فروشنده تمام موارد ذکر شده در قرارداد را انجام دهد، به فروشنده پرداخت خواهد شد. برای اینکه بانک پرداخت را از طرف خریدار اصلی انجام دهد، باید مدرکی مستند وجود داشته باشد که نشان دهد فروشنده با تحویل به موقع محصول یا خدمات مناسب، معامله را به طور دقیق انجام داده است. فروشنده از بانک ضمانت می‌گیرد که پس از انجام تعهدات، قطعاً مبلغ را از طرف خریدار اصلی پرداخت خواهد کرد. یکی از مهم‌ترین اسنادی که در اعتبارات اسنادی از فروشنده درخواست می‌شود، اسناد حمل و مدارک گمرکی است.
براساس ضمانت‌نامه بانکی، اگر خریدار نتواند وجه را به فروشنده یا بستانکار بپردازد، بانک مبلغ ثابتی را به فروشنده پرداخت می‌کند. از سوی دیگر، براساس اعتبار اسنادی، بانک پس از تحویل فروشنده، پرداخت را به وی انجام می‌دهد زیرا فروشنده به تعهدات خود عمل کرده است.
به صورت کلی می‌توان چنین بیان کرد که از انواع ضمانت‌نامه‌های بانکی به منظور ضمانت تعهد مالی و یا عملکردی استفاده می‌شود در حالی که اعتبارات اسنادی نوعی ابزار پرداخت هستند.
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ