آیا اعتبارسنجی به شیوه سنتی، در بازارهای نوظهور کارآمد است؟

مقدمه:

از نظر تاریخی، تسهیلات اعتباری در بازارهای توسعه یافته و مناطقی از جهان که دارای سطح رفاهی بالاتری بوده‌اند، بسیار رواج داشته و تأمین مالی از این طریق عمده طرفداران خود را دارد. اما در کشورهایی که مردم از رفاه بسیار کمتری برخوردار هستند و یا در بازارهای نوظهور، چرخه تخصیص اعتبارات معیوب است و افراد به دلیل عدم امکان برخورداری از تسهیلات و اعتبارات متعدد، فاقد نمره اعتباری و یا به طور کلی فاقد سابقه اعتباری مفید هستند و همین موضوع موجب ایجاد چالش در چنین بخش‌هایی از جهان شده است. بسیاری بر این باور هستند که استفاده از اعتبارسنجی سنتی موجب توزیع ناعادلانه منابع مالی در میان جمعیت‌ کشورهای مختلف شده و از این رو در تلاش هستند تا با استفاده از داده‌های جایگزین و خدمات ارائه شده از سوی شرکت‌های فین‌تک، به بهبود فرآیند اعتبارسنجی و توانمندسازی افراد کمک نمایند.

بازارهای توسعه‌یافته در مقابل بازارهای نوظهور:

به طور سنتی، وام‌دهندگان با توجه به داده‌های مربوط به بازپرداخت‌های گذشته به ارزیابی اعتباری مشتریان خود می‌پردازند. بنابراین، این ارزیابی تنها در بازارهای پیشرفته امکان‌پذیر است و در بازارهای نوظهور چنین امکانی وجود ندارد. اگرچه نباید از قابلیت بسیار بالای پیش‌بینی در روش‌های سنتی اعتبارسنجی چشم پوشید، اما باید این نکته را نیز در نظر داشت که اطلاعات مورد نیاز در بازارهای نوظهور بسیار محدود است. لذا ورود به اکوسیستم اعتبارسنجی برای بازارهای نوظهور دشوار است و داده‌های موسسات رتبه‌بندی و اعتبارسنجی در این بازارها اغلب ناقص بوده یا کاملاً در دسترس نیستند. طبق گزارش بانک جهانی، اطلاعات و سوابق اعتباری کمتر از 10 درصد از افرادی که در کشورهای کم‌درآمد و متوسط جهان زندگی می‌کنند، در پرونده‌های ثبت اعتبارات موجود است. شایان ذکر است فقط 55 درصد از بزرگسالان تا پایان سال 2014 دارای حساب مالی بودند و اطلاعات مالی سایر افراد در دسترس نبوده است.

طی سال‌های اخیر، شرکت‌های نوپای فین‌تک که قابلیت بکارگیری داده‌های جایگزین را دارند، در بازارهای نوظهور گسترش پیدا کرده‌اند و هدف اصلی این شرکت‌ها ارائه خدمات مالی به مشتریانی است که فاقد سابقه اعتباری کافی هستند. طبق گزارش موسسه مکنزی، گسترش شرکت‌های فین‌تک و ارائه خدمات مالی دیجیتال در بازارهای نوظهور، ارزش تولید ناخالص داخلی سالانه اقتصادهای نوظهور را تا سال 2025 به بیش از 37 تریلیون دلار افزایش خواهد داد.

منظور از داده‌های جایگزین چیست؟

داده‌های جایگزین طیف گسترده‌ای از اطلاعات و مشاهدات را نشان می‌دهند. اساساً، هرگونه اطلاعاتی که از منابعی فراتر از داده‌های بازپرداخت به دست آمده باشد و توسط بانک‌ها و دفاتر اعتباری جمع آوری شود، به روشی “جایگزین” برای تأیید اعتبار شخص مورد استفاده قرار می‌گیرد. منابعی که مورد توجه بسیاری از شرکت‌های فین تک هستند عبارتند از داده‌های آنلاین ، موبایل و روان‌سنجی. این منابع از نظر قابل پیش‌بینی بودن عملکرد وام و سهولت دسترسی دارای مزایای متفاوتی هستند.

گسترش بی‌سابقه تلفن‌های همراه در سراسر جهان، نیروی محرکه اصلی استفاده از داده‌های جایگزین برای اعتبارسنجی است. در سال 2014، تقریباً 80 درصد بزرگسالان در بازارهای نوظهور دارای تلفن همراه بودند و پیش بینی می‌شود تا سال 2025 این تعداد به بیش از 90 درصد برسد و از این طریق تعداد افرادی که مورد ارزیابی از طریق داده‌های جایگزین قرار می‌گیرند، به طور چشمگیری افزایش پیدا کند.

تصور می‌شود شرکت‌های فعال در حوزه فین‌تک می‌توانند هزینه ارائه خدمات مالی را تا 80 الی 90 درصد کاهش داده و به ارائه‌دهندگان تسهیلات امکان شناسایی و دسترسی به افراد کم‌درآمد را بدهند.

مشکل اعتبارسنجی سنتی:

مزیت اصلی اعتبارسنجی با استفاده از داده‌های جایگزین، از افزایش بهره‌وری و تغییر در پرداخت‌های نقدی و دستی به فرآیندهای خودکار و دیجیتال حاصل می‌شود. طبق مطالعات صورت پذیرفته در موسسه مکنزی، بیش از دو سوم دستاوردهای اقتصادی برآورد شده ناشی از کاهش هزینه‌ها و سرعت بالای استفاده از خدمات مالی دیجیتال به جای خدمات مالی سنتی است. علاوه بر مزیت ذکر شده، در بازارهای نوظهور به دلیل زیرساخت‌هایی که این بازارها دارند، پتانسل بالایی برای ایجاد فساد و فعالیت بازار سیاه وجود دارد؛ طبق پیش‌بینی‌های موسسه مکنزی، استفاده از خدمات مالی دیجیتال مانند اعتبارسنجی با استفاده از داده‌های جایگزین، باعث کاهش فساد در بازارهای نوظهور خواهد شد و زمینه پس‌انداز بالقوه 110 میلیارد دلاری را در این بازارها ایجاد خواهد کرد.

تفاوت بین بازارهای نوظهور و توسعه‌یافته به مشکلات روش‌های اعتبارسنجی سنتی تبدیل می‌شود. در مقایسه با اعتبارسنجی نوین و در واقع اعتبارسنجی با استفاده از داده‌های جایگزین، اتکا به زیرساخت‌های اعتباری موجود برای اعتبارسنجی سنتی، به معنای نادیده گرفتن مردم در بازارهای نوظهور است و کارایی کافی برای پاسخگویی به نیازهای متقاضیان وجود نخواهد داشت.

تأثیر فین‌تک در آسیا:

قاره آسیا 73 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده است و با وجود اینکه پیشرفت‌های بانکی و دیجیتالی بسیار زیادی در کشورهای مختلف این قاره رخ داده است، هنوز هم جمعیت بسیار زیادی وجود دارند که یا فاقد حساب بانکی هستند و یا امکان دسترسی سریع و آسان به خدمات بانکی و دیجیتال را ندارند. لازم به ذکر است بیشتر افرادی که از خدمات مالی محروم هستند در دو کشور بسیار پرجمعیت هند و چین زندگی می‌کنند.

به منظور گسترش بانکداری پیشرفته و دستیابی به مزیت رقابتی، بانک‌های آسیایی باید به تقاضای رو به رشد طبقه متوسط برای دسترسی به فضای تجارت الکترونیکی جهانی پاسخ دهند. برای انجام این کار، آنها به سمت پیشنهادات دیجیتالی که توسط شرکت‌های فین‌تک ارائه می‌شود، سوق داده می‌شوند تا به جای رقابت، با این شرکت‌های نوپا شریک شوند. در همین راستا، دولت‌های آسیایی با تشویق فین تک و تأمین بودجه برای مشاغل کوچک از این‌چنین شرکت‌ها حمایت می‌کنند و در واقع از این طریق است که می‌توانند پاسخگوی نیازهای اقشار مختلف مردم در استفاده از خدمات متنوع بانکی از جمله اعتبارسنجی باشند.

موسسه مکنزی در گزارش خود چنین برآورد کرده است که با استفاده از فناوری‌های جدید مالی 1.6 میلیارد نفر در دنیا به شبکه هوشمند بانکی متصل خواهند شد که بیش از نیمی از آنها زن خواهند بود (برآرورد می‌شود حدود 2 میلیارد نفر در کشورهای دارای بازارهای نوظهور زندگی می‌کنند). با استفاده از اعتبارسنجی مبتنی بر داده‌های جایگزین و کنار گذاشتن اعتبارسنجی سنتی، افراد بیشتری در دنیا قادر خواهند بود تا از تسهیلات مالی و منابع مالی موجود در بازارهای نوظهور استفاده کنند و از تعداد افرادی که فاقد سابقه اعتباری و یا حساب بانکی هستند کاسته خواهد شد.