نئوبانک چیست و چه تفاوتی با بانک‌های سنتی و آنلاین دارد؟

وقتی صحبت از بانکداری سنتی می‌شود، اولین موضوعی که بیش از همه جلب توجه می‌کند بوروکراسی‌های بیش از حد این سیستم بانکداری است که مشکلات عدیده‌ای را نیز ایجاد می‌کند. در حال حاضر، گروه جدیدی از استارت‌آپ‌های فین‌تک و یا طیفی از فناوری‌های مالی، به عنوان نئوبانک‌ها شناخته می‌شوند که در قالب پلت‌فرم‌های بانکی دیجیتالی – یا پلتفرم‌های صرفاً دیجیتال – در حال مبارزه با کلیشه‌های بانکداری سنتی هستند و در نهایت نوید تجربه بانکداری آنلاین و یکپارچه به صورت رایگان و یا با هزینه اندک را می‌دهند. اما آیا تجربه نئوبانک تمام چیزی است که برای مشتریان به وجود آمده است؟ در ادامه به بیان خلاصه‌ای از برخی از محبوب‌ترین نئوبانک‌های امروزی، نحوه عملکرد آن‌ها و مزایا و معایب اینگونه پلتفرم‌ها پرداخته شده است.

نئوبانک چیست؟

نئوبانک که به عنوان بانک آنلاین، بانک صرفاً مبتنی بر اینترنت، بانک مجازی یا بانک دیجیتال نیز شناخته می‌شود، نوعی بانک مستقیم است که منحصراً به صورت آنلاین و بدون شعب فیزیکی سنتی عمل می‌کند. نئوبانک‌ها که گاهی اوقات به آنها «بانک‌های چالشی» نیز گفته می‌شود، شرکت‌های فین‌تکی هستند که برای ساده‌سازی امور بانکداری (از طریق تلفن همراه) و خدمات آنلاین بانکداری ایجاده شده‌اند و اپلیکیشن‌ها، نرم‌افزارها و سایر فناوری‌های موردنیاز را ارائه می‌دهند. اینگونه فین‌تک‌ها عموماً در محصولات مالی خاصی مانند حساب‌های چک و پس‌انداز تخصص دارند و محصولات یا خدماتی را ارائه می‌دهند که دارای مزیت نسبی و هزینه کمتر نسبت به بانکداران سنتی باشند. مدیریت حساب‌های جاری و پس‌انداز، پرداخت‌ها و همچنین کارت‌های بدهی، از جمله عمده‌ترین فعالیت‌های فین‌تک‌های مالی است. جوانان، اصلی‌ترین مشتریان نئوبانک‌ها و خدمات آنها هستند.

در ایالات متحده، فین‌تک‌هایی که بیشتر در حوزه مالی فعال هستند به عنوان نئوبانک شناخته می‌شوند. اصطلاح “بانک چالش برانگیز” نیز برای اولین بار در بریتانیا رایج شد تا به تعدادی از استارتاپ‌های بانکداری مبتنی بر فین‌تک که در پی بحران مالی 2007-2009 ظهور کردند، اشاره کند. گسترش فین‌تک‌ها در حوزه بانکداری، همانند Airbnb در صنعت هتلداری، Uber و Lyft در صنعت حمل و نقل، نقش زیادی در تحول امور بانکی و به طور کلی بانکداری داشته است.

 در سال 2020، طی تحقیقی که از سوی یک شرکت مشاوره استراتژی و مدیریت در فرانسه صورت گرفت، تعداد نئوبانک‌های موجود و فعال در کل دنیا حدود 256 عدد تخمین زده شد و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک به رقبای بالقوه بانک‌های سنتی تبدیل شوند. برخی از این نئوبانک‌ها در مدت کوتاه فعالیت خود توانسته‌اند جایگاه ویژه‌ای در این صنعت برای خود ایجاد کنند و مشتریان زیادی را جذب نمایند. در مقایسه با بانکداری سنتی، نئوبانک‌ها از مزیت فناوری ساده و پیشرفته و عدم وجود هزینه اضافی به واسطه نداشتن شعب فیزیکی، برخوردار هستند و همین امر، آنها را در موقعیت بسیار خوبی برای رشد سریع در بازارهای جدید قرار می‌دهد. امروزه تعداد نئوبانک‌های جدیدی که هر ساله وارد بازار می‌شوند، 5 برابر بیشتر از سال 2016 است. این انقلاب تا حد زیادی در اروپا و آسیا متمرکز شده است. Chime یکی از نئوبانک‌هایی است که در امریکا فعالیت می‌کند و هم‌اکنون بیش از 12 میلیون کاربر دارد و پیش‌بینی می‌شود روز به روز بر محبوبیت و تعداد کاربران آن افزوده شود.

انواع نئوبانک‌ها:

اگرچه تمام نئوبانک‌ها خود را به عنوان بانک معرفی می‌کنند ولیکن در دو گروه گسترده و متفاوت قرار می‌گیرند. در یک طرف، نئوبانک‌هایی قرار دارند که در تعامل با بانک‌ها بوده و در اموری مانند پردازش تراکنش‌ها، به صورت مشارکتی با بانک همکاری دارند. نئوبانک Mint در این گروه قرار می‌گیرد.

در سوی دیگر، نئوبانک‌هایی هستند که از ابتدا مستقل بوده و به دنبال تبدیل شدن به بانک‌های همه جانبه و کامل اما بدون کانال‌های توزیع مبتنی بر شعبه بوده‌اند و به صورت بانک‌های سیار، راه‌اندازی شده‌اند. نئوبانک Fidor در این گروه قرار می‌گیرد که به عنوان یک بانک دیجیتال در سال 2009 در آلمان و در شهرهای مونیخ و برلین فعالیت خود را آغاز کرد و از سال 2015 نیز فعالیت خود را به بریتانیا و خارج از مرزهای آلمان گسترش داده است. همچنین mBank لهستان نیز نمونه‌ای از این نئوبانک‌ها است. نئوبانک‌هایی که در این گروه قرار می‌گیرند، باید مجوزهای بانکی را دریافت کنند که در اکثر کشورها فرآیندی پیچیده بوده و از نظر مالی نیز بسیار پرهزینه است.

مشهورترین نئوبانک‌ها:

تعداد زیادی نئوبانک در بازار وجود دارد. مجله فوربس اخیراً فهرستی از برخی از محبوب‌ترین بانک‌های آنلاین و همچنین مزایا و معایب آنها را منتشر کرده است. این فهرست شامل مجموعه‌ای از نئوبانک‌ها و پلت‌فرم‌های هیبریدی است که خدمات دیجیتال مشابهی را ارائه می‌کنند، اما با مؤسسات و بانک‌های قدیمی مرتبط هستند. در ادامه به معرفی برخی از نئوبانک‌های شناخته شده در بازار پرداخته شده است:

1- Chime: این نئوبانک با داشتن بیش از 12 میلیون کاربر، مسلماً شناخته‌شده‌ترین برند در فضای نئوبانک در ایالات متحده است که با عملکرد خود بسیاری از کارمزدهای رایج مربوط به بانکداری سنتی را حذف کرده است. Chime یک بانک نیست بلکه یک شرکت فناوری مالی است که از طریق همکاری با Bancorp Bank و Stride Bank، خدمات مالی متنوع مانند دسترسی سریع به انواع پرداخت‌های مستقیم، دریافت کارت اعتباری، پس‌انداز خودکار و … را ارائه می‌دهد.

2- Varo Bank: این شرکت در ابتدا به عنوان یک نئوبانک فعالیت خود را در امریکا آغاز کرد و حدود دو میلیون نفر از خدمات آن استفاده می‌کردند. اما از سال 2020 تاکنون موفق به اخذ مجوز بانکداری شده و خدماتی همچون Chime ارائه می‌دهد. کاربران Varo Bank برای افتتاح حساب نیازی به بررسی اعتبار ندارند.

3- Current: یک نئوبانک دیگر است که صدها هزار کاربر را در ایالات متحده جذب کرده است و مزایایی مانند دسترسی زودهنگام به سپرده گذاری مستقیم، اضافه برداشت بدون کارمزد و سایر خدمات مشابه ارائه می‌دهد.

علاوه بر نئوبانک‌هایی که در امریکا فعال هستند، در سایر کشورها همچون بریتانیا و آلمان نیز این قبیل فین‌تک‌ها فعالیت گسترده‌ای دارند. به عنوان مثال در انگلستان، نئوبانک‌های Revolut ، Starling و MetroBank و در آلمان N26 و در برزیل NuBank بسیار فعال و پرطرفدار هستند.

در جدول زیر، تعدادی از نئوبانک‌ها به لحاظ دارا بودن فعالیت‌ها و امکاناتی که در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند با یکدیگر مقایسه شده‌اند:

همان‌طور که در جدول بالا مشخص است، خدمات نئوبانک‌ها کمی محدودتر از بانک‌های سنتی بوده و تنها برخی از آنها وجود دارند که به ارائه تسهیلات و مدیریت حساب‌های تجاری می‌پردازند.

تفاوت نئوبانک و بانک آنلاین (دیجیتال):

نئوبانک‌ها و بانک‌های دیجیتال به واسطه پلتفرم مشابه و خدمات تقریباً یکسانی که ارائه می‌نمایند، گاهاً یکسان درنظر گرفته می‌شوند اما در واقعیت اینگونه نیست و تفاوت‌ اندکی نیز با یکدیگر دارند. به طور کلی، بانک‌های آنلاین (دیجیتال) اغلب بخشی از یک بانک بزرگ‌تر هستند که خدمات بانک مربوطه را به صورت آنلاین در اختیار مشتریان قرار می‌دهند، در صورتی که نئوبانک‌ها بخشی از یک بانک سنتی نبوده و مستقلاً  فعالیت‌ها و خدمات مالی و اعتباری ارائه می‌نمایند.

مزایا و معایب نئوبانک‌ها:

مانند تمام انواع مؤسسات مالی، نئوبانک‌ها نیز دارای مزایا و معایبی هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود:

مزایا:

• هزینه کمتر: مانند بانک‌های آنلاین، نئوبانک‌ها هزینه‌های مربوط به نگهداری شعب را ندارند. برخی از این پلتفرم‌ها صرفه‌های اقتصادی به دست آمده از این جنبه را به صورت ارائه خدمات با کارمزد کمتر به مشتریان خود منتقل می‌کنند.

• نرخ‌های بالاتر سپرده‌گذاری: به دلیل هزینه‌های سربار پایین‌تر، نئوبانک‌ها تمایل دارند نرخ‌های بهره بالاتری را به مشتریان خود ارائه دهند تا آنها را به افتتاح حساب، سپرده‌گذاری و نیز افتتاح حساب پس‌انداز ترغیب نمایند.

• سرعت و سهولت کارکرد: افراد با استفاده از نئوبانک‌ها قادر خواهند بود تا کارهای روزمره خود مانند واریز چک یا پرداخت‌های فرد به فرد را از طریق تلفن همراه یا بانکداری بر پایه اینترنت، از هر کجا و در هر زمان و در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهند.

معایب:

• عدم اعتماد مشتریان قدیمی: به دلیل نبود شعب متعدد فیزیکی،مشتریان قدیمی اساساً به نئوبانک‌ها اعتماد چندانی ندارند و ترجیح می‌دهند به سیستم های قدیمی اعتماد کنند.

• عدم وجود شعب فیزیکی: نبود شعب به صورت فیزیکی باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها خواهد شد اما این موضوع امکان دسترسی حضوری را از مشتریان سلب می‌نماید. بدون وجود شعب، مردم در شرایط ویژه و اضطراری هیچ‌گونه کمکی به صورت حضوری نخواهند داشت که همین موضوع استقبال آنها از نئوبانک‌ها را کاهش می‌دهد.

• خدمات کمتر: اغلبنئوبانک‌ها نسبت به بانک‌های سنتی و آنلاین خدمات کمتر و با محدودیت بیشتری ارائه می‌نمایند. غالب خدمات نئوبانک‌ها در زمینه ابزارهای پرداخت، افتتاح حساب پس‌انداز و چک نمودن حساب بانکی است و تمامی آنها قادر به ارائه خدمات گسترده‌تر مانند اعطای تسهیلات نیستند.

آیا در ایران نئوبانک وجود دارد؟

حضور نئوبانک‌ها در سیستم بانکی کشور اجرایی نشده و تاکنون نئوبانک مستقلی ایجاد نشده است. در ایران، فعالیت بانک‌های آنلاین (دیجیتال) موضوع جدیدی است که طی سال‌های اخیر به وجود آمده است و برخی بانک‌های دولتی و خصوصی تلاش نموده‌اند تا همگام با استانداردهای جهانی پیش رفته و بانک دیجیتال راه‌اندازی نمایند. به عنوان مثال بانک‌های ملی، سامان و خاورمیانه از جمله بانک‌هایی هستند که در ایجاد بانک‌های دیجیتال پیشگام بوده‌اند و پلتفرم‌هایی مانند بانکینو و بلوبانک را ایجاد نموده‌اند که قدمت چندانی نداشته و هنوز در مرحله جذب مشتری به سر می‌برند؛ از این رو موفقیت یا عدم موفقیت آنها در ایران به اثبات نرسیده است.