استفاده از فرآیند اعتبارسنجی در ارائه تسهیلات به مشاغل خرد
مقدمه:
برای بسیاری از وام‌گیرندگان مشاغل کوچک، ورود بانک‌های بزرگتر به بازار به معنای منابع بالقوه بیشتری برای اعتبار است. با این حال، رابطه یک وام‌گیرنده با طلبکار بزرگ خود (بانک‌های بزرگ) احتمالاً در مقایسه با رابطه سنتی وام‌گیرنده و یک بانک کوچک محلی، متفاوت خواهد بود. رابطه معمول بانک-وام‌گیرنده که در طی سال‌های تعامل و اعطای اعتبار بین این دو شکل گرفته است، فضای منعطف‌تری را برای برخورداری از سایر امکانات از جمله تسهیلات جدیدتر، فراهم می‌نماید. وام‌های خودکاری که به مشاغل خرد اختصاص داده می‌شود، در قیاس با وام‌های سنتی، بیشتر شبیه به کارت‌های اعتباری هستند البته با این تفاوت که محدودیت بیشتری داشته و انعطاف‌پذیری کمتری دارند و همچنین رابطه بلندمدت‌تری با بانک ایجاد شده و سود وام در طول دوره به بانک تعلق می‌گیرد. در وام‌دهی به روش سنتی، نظارت بر عملکرد وام‌گیرندگان و کنترل فعالیت‌های مالی آنان هزینه بیشتری برای بانک‌ها به همراه خواهد داشت و در مقابل، بانک‌ها از انعطاف‌پذیری کمتری در اعطای تسهیلات به روش سنتی برخوردار خواهند بود. مشاغل خرد که قابلیت انعطاف در برخورداری از تسهیلات را دارند، همانند آنچه که در گذشته وجود داشته است، غالباً به دنبال بانک‌های کوچک برای اخذ تسهیلات هستند. از این رو، چنین بانک‌هایی قادر خواهند بود تا مزیت خود یعنی قابلیت کنترل و نظارت بر وام‌گیرندگان محلی و خرد را در مقایسه با بانک‌های بزرگ، حفظ کنند.
اعتبارسنجی ابزاری برای وام‌دهی به مشاغل خرد:
اعتبارسنجی فرصتی را برای بانک‌ها و سایر نهادهای ارائه‌دهنده تسهیلات فراهم می‌کند تا بتوانند ریسک وام‌های اعطایی را به درستی ارزیابی کرده و علاوه بر آن، هزینه وام‌دهی به مشاغل خرد را نیز کاهش دهند. در حال حاضر، بسیاری از بانک‌های بزرگ و کوچک تحقیق و پژوهش در مورد امکان استفاده از تکنیک‌های اعتبارسنجی برای بازارهای مشاغل خرد را آغاز کرده‌اند.
از نظر تاریخی، تا پیش از چند سال اخیر، فرآیند اعتبارسنجی به وام‌های مصرفی خانوار و وام‌های مسکن محدود شده بود. در مقابل، وام‌دهندگان معتقد بودند که باید توانایی ارائه تسهیلات به کسب و کارهای کوچک را نیز برای درآمدزایی بیشتر داشته باشند. اخیراً تحلیلگران به این نتیجه رسیده‌اند که اعتبارسنجی برای مشاغل خرد نیز کارایی بالایی در ارزیابی توان بازپرداخت آنها داشته و از این ظرفیت می‌توان برای تخصیص منابع پولی به چنین شرکت‌هایی استفاده کرد. با استفاده از اطلاعات اساسی در مورد ماهیت فعالیت و یا تجارت مشاغل خرد و همچنین کسب اطلاعات و گزارش‌های اعتباری از انواع موسسه‌های رتبه‌بندی اعتباری مانند استاندارد اند پورز، فایکو و …، می‌توان سیستم ارزیابی مشاغل و به طور کلی فرآیند اعتبارسنجی مشاغل خرد را تقویت نمود.
پس از توسعه فرآیند اعتبارسنجی همراه با استانداردسازی تسهیلات، می‌توان به راه‌حلی ایده‌آل برای ارزیابی ریسک اعتباری مشاغل خرد دست پیدا کرد. یکی از راه‌های تجهیز منابع مشاغل خرد، کمک به انتشار اوراق بهادار چنین شرکت‌هایی است. با استفاده از اوراق بهادار، نقدینگی بالقوه کسب و کارهای کوچک افزایش یافته و از این طریق منابع مالی برای بانک‌ها و سایر نهادهای وام‌دهنده فراهم می‌گردد. به طور کلی اعتبارسنجی می‌تواند فرآیند وام‌دهی به مشاغل خرد را از سه طریق دچار تغییر و تحول کند که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته می‌شود:
1- تعامل میان وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان:
به طور سنتی، صاحبان مشاغل خرد که درخواست دریافت تسهیلات دارند، باید شخصاً با یک کارشناس اعتبار در بانک موردنظر ملاقات کرده و درخواست وام به همراه صورت‌های مالی، برنامه‌های تجاری و انواع سوابق موردنیاز دیگر ارائه دهند. مرور اسناد ارائه شده از سوی کارشناس اعتباری ممکن است روزها طول بکشد و در این میان، “شخصیت” وام‌گیرنده می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌گیری داشته باشد. اما با استفاده از اعتبارسنجی، دیگر نیازی به این سطح از تعاملات وجود نخواهد داشت. در واقع با اعتبارسنجی، وام‌دهنده‌ای که هیچ‌گونه حضور فیزیکی در جامعه ندارد می‌تواند به کسب و کارهای کوچک وام بدهد بدون اینکه حتی یکی از برنامه‌های تجاری یا صورت‌های مالی را ببیند.
2- قیمت‌گذاری تسهیلات:
با استفاده از اعتبارسنجی، قیمت وام‌های مشاغل کوچک برای وام‌گیرندگان با کیفیت اعتباری بالاتر، کاهش می‌یابد زیرا این وام‌گیرندگان دیگر مجبور نیستند هزینه کامل ارزیابی اعتبار و تأیید کارشناسان بانکی را به روش سنتی بپردازند. علاوه بر این، وام‌گیرندگان با کیفیت اعتباری بالا، به تعداد بیشتری وام‌دهنده دسترسی خواهند داشت و وام‌دهندگان از سراسر کشور می‌توانند از طریق بازاریابی مستقیم با مشاغل خرد ارتباط برقرار نمایند. لذا، با وجود تعداد زیادی وام‌دهنده که تمایل بالایی به ارائه تسهیلات به مشاغل خرد با کیفیت اعتباری بالا دارند، بین وام‌دهندگان رقابت ایجاد خواهد شد و قیمت وام برای وام‌گیرندگان کاهش خواهد یافت. حتی ممکن است مشاغلی که پیش‌تر و در روش سنتی جزء مشاغل و کسب و کارهای پرریسک طبقه‌بندی می‌شدند، با استفاده از اعتبارسنجی در ردیف مشاغل کم‌ریسک قرار بگیرند.
اما استفاده از اعتبارسنجی و افزایش تعداد وام‌دهندگان و فضای رقابتی بین آنها، لزوماً به معنای کاهش هزینه‌های وام‌دهی برای تمام اشخاص و مشاغل خرد نخواهد بود و ممکن است اعتبارسنجی برای کسانی که دارای امتیاز اعتباری پایین هستند باعث افزایش قیمت اخذ تسهیلات نسبت به روش سنتی شود. تا پیش از رواج فرآیند اعتبارسنجی، هزینه‌های ثابت دریافت تسهیلات از بانک‌ها میان تمام وام‌گیرندگان، صرفنظر از نقش امتیاز اعتباری آنها، توزیع شده بود ولیکن با استفاده از اعتبارسنجی، درصد قابل توجهی از وام‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته و قیمت‌گذاری تسهیلات با توجه به ریسک موجود بسیار واقعی‌تر و عملی‌تر می‌شود.
3- در دسترس بودن اعتبار برای مشاغل خرد:
هر چقدر اطلاعات وام‌دهنده از وام‌گیرنده (صاحبین مشاغل خرد) و نحوه بازپرداخت (خوش‌حسابی و یا بدحسابی) بیشتر باشد، با دقت بهتری می‌تواند ریسک اعتباری تسهیلات اعطایی خود را متناسب با قیمت واقعی وام پوشش دهد. مهم‌ترین توانایی غیرمستقیم فرآیند اعتبارسنجی در اعتباردهی به مشاغل خرد، افزایش حجم سرمایه‌ای است که مشاغل کوچک می‌توانند از آن استفاده کنند. در حال حاضر، دو دلیل عمده برای کم‌حجم بودن تسهیلات برای مشاغل خرد وجود دارد. اولین دلیل این است که اطلاعات زیادی در مورد عملکرد این نوع وام‌ها در طول زمان وجود ندارد و در واقع سابقه کافی برای تسهیلات‌دهی به مشاغل خرد موجود نیست. دومین دلیل، تفاوت انواع وام‌های مشاغل کوچک است؛ حتی وام‌هایی که از سوی یک بانک به مشتریان مشاغل خرد اعطا می‌شود ممکن است از نظر شرایط پرداخت و ساختار با یکدیگر متفاوت باشند.
در مجموع، تضمین اعتبار وام‌های مشاغل کوچک از طریق اعتبارسنجی بسیار ساده‌تر و راحت‌تر است. در صورتی که وام‌دهندگان بتوانند وام‌های مشاغل کوچک را تضمین کنند، حجم عظیمی از بودجه برای مشاغل کوچک فراهم می‌شود. سرمایه‌گذاران در سراسر جهان که در حال حاضر در اوراق بهادار با پشتوانه دارایی سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌توانند با اطمینان بیشتری در وام‌های مشاغل کوچک سرمایه‌گذاری نمایند.
مزایای اعتبارسنجی مشاغل خرد:
مزایای اعتبارسنجی مشاغل خرد سه مزیت عمده و پایه دارد که به شرح زیر می‌باشد:
1- ارزیابی مقرون به‌صرفه:
اعتبارسنجی مشاغل خرد، یک راهکار وام‌دهی مقرون به‌صرفه محسوب می‌شود. با استفاده از تکنینک‌های آماری و تشکیل پرتفویی از انواع وام‌ها، وام‌دهندگان می‌توانند از اعتبارسنجی خودکار به منظور رسیدن به بالاترین درجه اطمینان بهره‌مند گردند. به عنوان مثال در سال 1993 و پیش از بکارگیری فرآیند اعتبارسنجی برای وام‌دهی به مشاغل خرد، در یک موسسه اعتباری 7 کارشناس جهت تأیید 100 عدد پرونده متقاضیان وام مشاغل در یک ماه به کار گرفته می‌شدند. در صورتی که بعد از سال 1995 و استفاده از فرآیند اعتبارسنجی، همین تعداد کارشناس قادر به بررسی و تأیید 1000 پرونده درخواست تسهیلات در ماه بودند و ارزش وام‌های تجاری آن موسسه از 100 میلیون دلار به 600 میلیون دلار در بازه زمانی یکسان رسیده بود.
2- افزایش رقابت بین وام‌دهندگان:
حتی موسسات مالی و بانک‌هایی که دارای حضور فیزیکی اندک یعنی تعداد شعبات محدود در بازارهای محلی هستند، با استفاده از فرآیندهای خودکار اعتبارسنجی قادر خواهند بود تا بررسی‌ها و پردازش‌های مربوط به تسهیلات را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به صورت اتوماتیک انجام داده و خدمات خود را با ضریب نفوذ بالایی گسترش دهند. طبق گزارشات سازمان فدرال آمریکا، در سال 2001، حدود 9 بانک بزرگ توانستند خدمات مالی و تسهیلات خود را در بیش از 500 بازار مالی محلی گسترش دهند بدون اینکه هیچ‌گونه شعبه‌ای در آن مکان‌ها داشته باشند و تمامی کارشناسان خبره اعتباری معتقدند استفاده گسترده از خدمات اعتبارسنجی علت موفقیت این بانک‌ها بوده است. بنابراین، می‌توان چنین نتیجه‌گیری نمود که گسترش فرآیند اعتبارسنجی باعث افزایش رقابت بین بانک‌ها در بازارهای محلی می‌شود.
3- کاهش نابرابری‌های ذاتی موجود در تصمیم‌گیری:
در فرآیند ارزیابی اعتباری متقاضیان توسط کارشناسان اعتباری، امکان بروز خطا و اتخاذ تصمیم‌های اشتباه وجود دارد که البته ذاتی بوده و طبیعی محسوب می‌گردد؛ ولیکن با استفاده از اعتبارسنجی فرآیند غربالگری مشاغل به دقت انجام خواهد شد و نتایج بدون اشتباه حاصل می‌شود. از آنجا که الگوریتم‌ها و متدهای اعتبارسنجی قدرت بالایی در ارزیابی مشاغل دارند، می‌توان از آن برای تنظیم قراردادهای انواع تسهیلات با توجه به ارزش اعتباری مشاغل استفاده نمود و نرخ‌های بهره متفاوت متناسب با میزان ریسک موجود وضع کرد. با استفاده از اعتبارسنجی حتی می‌توان به مشاغلی که دارای ریسک بالایی هستند نیز تسهیلات تخصیص داد. علاوه بر این، اعتبارسنجی مشاغل خرد در انتشار اوراق بهادار و جذب سرمایه توسط چنین شرکت‌هایی نیز موثر است.
در ادامه باید به این نکته توجه داشت که بکارگیری فرآیند اعتبارسنجی به تنهایی باعث ایجاد مزیت‌های ذکر شده نخواهد شد و ساختار مالی هر کشور و همچنین استراتژی‌های مدیریتی بانک‌ها و سایر موسسات مالی و اعتباری در بکارگیری اعتبارسنجی برای مشاغل خرد، نقشی تعیین‌کننده خواهند داشت. از این رو، اتخاذ استراتژی‌ها و سیاست‌های مشخص و دقیق برای دستیابی به مزایای اعتبارسنجی بسیار حائز اهمیت است.
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ